Oprogramowanie do samodzielnego odzyskiwania danych – test porównawczy

0

Stara maksyma informatyków mówi, że ludzie dzielą się na tych, którzy robią kopie zapasowe i na tych, którzy dopiero będą je robili. Na tych drugich coraz częściej zarabiają firmy zajmujące się profesjonalnie odzyskiwaniem danych. Nie zawsze jednak trzeba korzystać z usług firm trzecich – w sytuacjach kryzysowych może pomóc oprogramowanie do samodzielnego odzyskiwania danych. Poddaliśmy szczegółowym testom siedem takich pakietów.

Odzyskiwanie danych to proces przywracania dostępu do danych zapisanych na dowolnym nośniku lub odtwarzania fizycznego zapisu w celu otrzymania pierwotnej struktury danych. W praktyce oznacza to przywrócenie plików, które na skutek błędu człowieka, oprogramowania, zewnętrznych czynników (np. wirus) lub mechanicznego uszkodzenia nośnika stały się niedostępne dla użytkownika.

Istnieją dwa rodzaje uszkodzeń powodujące utratę danych – logiczne (programowe) oraz fizyczne (sprzętowe). Uszkodzenia logiczne są związane z uszkodzeniem struktury logicznej zapisu danych na nośniku, a jednym z głównych powodów ich powstawania są błędy człowieka – skasowanie pliku, przypadkowe sformatowanie systemu plików czy nieprawidłowe użycie aplikacji dyskowych. Powszechną przyczyną uszkodzeń logicznych bywają także wirusy komputerowe, błędnie działające oprogramowanie oraz problemy z zasilaniem komputera. Drugą grupę awarii stanowią uszkodzenia fizyczne związane z mechanicznym uszkodzeniem nośnika: elektroniki dysku, głowic, talerzy, układu pamięci itd. Inną przyczyną uszkodzeń mechanicznych mogą być też uderzenia czy upadek dysku, ogień lub woda.

Sposób odzyskiwania danych zależy od rodzaju uszkodzenia. W przypadku uszkodzeń logicznych jest to łatwiejsze, jako że nie zachodzi wtedy konieczność identyfikacji fizycznego uszkodzenia nośnika i naprawy go. Przywrócenie danych utraconych na wskutek uszkodzenia logicznego często jest możliwe przy pomocą ogólnodostępnego oprogramowania (chociaż w bardziej skomplikowanych przypadkach konieczna będzie interwencja specjalisty). Odzyskanie danych z nośników uszkodzonych mechanicznie powinno być wykonywane w specjalistycznych laboratoriach dysponujących odpowiednim wyposażeniem (hermetyczne komory laminarne gwarantujące odpowiednią czystość powietrza), częściami zamiennymi (koniecznymi np. do wymiany elektroniki dysku) oraz wykwalifikowaną, doświadczoną kadrą.

Paradoksalnie koszt odzyskania danych, które utracono w wyniku uszkodzenia logicznego jest niewielki. Udało nam się znaleźć oferty odzyskiwania już od 300 zł netto za pojedynczy dysk twardy. Jeżeli dysponujemy odpowiednią wiedzą i umiejętnościami, możemy pokusić się o samodzielne przywrócenie plików. W wykonaniu tego zadania niezbędne będzie oprogramowanie do odzyskiwania danych. Do testów wybraliśmy siedem tego typu narzędzi.

Odzyskiwanie danych – podstawy

Każdy, kto chce samodzielnie odzyskać dane z uszkodzonego nośnika powinien poznać kilka podstawowych zasad. Przedstawiamy je w skondensowanej formie. Po pierwsze – wyłączamy komputer (przyciskiem, bez procedury zamykania systemu operacyjne, podczas której są zapisywane różne dane, a tym samym rośnie ryzyko nadpisania pliku, który będziemy chcieli odzyskać). Jeżeli dysk wydaje nieprzyjemne dźwięki lub czujemy zapach spalenizny prawdopodobnie mamy do czynienia z mechanicznym uszkodzeniem nośnika. Pomoc profesjonalisty przyda się także, gdy dysk nie jest wykrywany przez BIOS komputera. Pod żadnym pozorem nie otwieramy obudowy nośnika.

Odzyskanie danych z dysku, który uległ uszkodzeniu logicznemu jest możliwe poza laboratoryjnymi warunkami. Gdy system nie chce się uruchomić lub na dysku nie widać żadnej partycji, w Internecie znajdziemy oprogramowanie, które umożliwi przywrócenie sektora startowego i/lub przywrócenie układu partycji. W przypadku utraty danych na początku powinniśmy przeprowadzić dokładną analizę sytuacji. Zastanówmy się, w jaki sposób doszło do incydentu? Czy plik został skasowany ręcznie, wykonaliśmy format partycji, a może nastąpił atak wirusa? Czy używaliśmy aplikacji do zmiany struktury partycji lub narzędzi przeznaczonych do naprawy dysku lub defragmentacji? Kolejny krok polega na ustaleniu listy plików i katalogów do odzyskania oraz ich położenia na dysku. Na podstawie zebranych informacji będziemy mogli przyjąć najlepszy schemat dalszego postępowania.

Podłączamy uszkodzony dysk do innego komputera, a następnie uruchamiamy system Windows. Na początku zabezpieczamy dane, które nie zostały utracone, kopiując je w bezpieczne miejsce. Pod żadnym pozorem nie używamy aplikacji do skanowania i naprawy systemu plików oraz defragmentacji dysku. Teraz możemy uruchomić program do odzyskiwania danych, który posłuży nam do przywrócenia plików. Ważne jest, aby zachować odzyskane pliki na innym nośniku niż ten, który uległ uszkodzeniu. O ile to możliwe powinniśmy wykonać obraz dysku (wybrane aplikacje do odzyskiwania oferują takie funkcje) kopiując jego zawartość sektor po sektorze. Proces przywracania plików warto przeprowadzić właśnie na kopii nośnika.

Co testowaliśmy?

Do testów wybraliśmy siedem aplikacji przeznaczonych do samodzielnego odzyskiwania danych. Wszystkie testowane aplikacje są dostępne w regularnej sprzedaży i służą do samodzielnego przywracania plików z nośników, na których nastąpiło logiczne uszkodzenie struktury zapisu danych. Łączy je prostota użycia, przez co mogą być z powodzeniem stosowane przez bardziej zaawansowanych użytkowników domowych czy administratorów w działach IT przedsiębiorstw. W przeglądzie uwzględniliśmy następujące oprogramowanie:

  • Convar – PC Inspector File Recovery 4
  • Easeus – Data Recovery Wizard 4.3.6
  • Kroll Ontrack – EasyRecovery 6.2 DataRecovery
  • Ondata – RecoverySoft 3.3
  • R-Tools Technology – R-Studio 5.1
  • Runtime Software – GetDataBack for NTFS/FAT 4.0
  • Stellar Phoenix – Windows Data Recovery 4.1.0.1

Metodologia i scenariusze testu

W naszym środowisku testowym wykorzystaliśmy klasyczny komputer PC wyposażony w dwa twarde dyski. Na pierwszym zainstalowaliśmy system Windows XP Professional, który posłużył do uruchamiania testowanych aplikacji oraz składowania odzyskanych danych. Drugi nośnik stanowił poligon doświadczalny, na którym zasymulowaliśmy różne rodzaje utraty danych. Niezmienność środowiska testowego (drugiego dysku) uzyskaliśmy poprzez wykonanie dokładnego obrazu struktury dysku – sektor po sektorze.

Testowy twardy dysk podzieliliśmy na dwie równe partycje, sformatowane w systemach plików NTFS (partycja 1) oraz FAT32 (partycja 2). Na każdą partycję skopiowaliśmy zestaw plików referencyjnych – 50 obiektów różnego typu (z instalacji Windows), 30 plików MP3, 30 plików JPEG, dwa pliki AVI oraz jeden plik ISO. Dane te posłużyły nam do przeprowadzenia testu w trzech scenariuszach:

  • pliki zostały skasowane z pominięciem kosza (komenda [Shift]+[Del]),
  • partycja została sformatowania w pierwotnym systemie plików, bez wcześniejszego kasowania plików z dysku,
  • układ partycji został zmieniony przez utworzenie pojedynczej partycji z założonym systemem plików NTFS, obejmującym cały obszar dysku.

Scenariusze te odpowiadają najczęstszym sytuacjom utraty danych: przypadkowemu skasowaniu plików, sformatowaniu partycji oraz nieumiejętnemu posługiwaniu się narzędziami do partycjonowania.

Za główny miernik testu przyjęliśmy skuteczność odzyskiwania danych, czyli sprawdziliśmy ile z utraconych plików uda się przywrócić przy użyciu testowanego oprogramowania? Drugim parametrem, który zmierzyliśmy był czas dokładnego skanowania partycji, która została sformatowana w systemie plików NTFS i FAT32. Uzupełnienie przeglądu stanowi poniższa tabela funkcjonalna prezentująca możliwości, środowisko działania i łatwość obsługi testowanego oprogramowania oraz jego ocena.

Wyniki testu – scenariusz 1

W pierwszym zadaniu testowym zasymulowaliśmy sytuację, w której pliki zapisane na partycjach NTFS i FAT32 zostały skasowane z pominięciem kosza (komenda [Shift]+[Del]). W każdej z testowanych aplikacji sprawdziliśmy jak w praktyce działa funkcja przywracania plików utraconych na skutek przypadkowego skasowania.

Analiza dysku (partycji) w trybie szybkiego odzyskiwania plików, które zostały skasowane, trwała nie dłużej niż kilka sekund. Mimo że skuteczność przywracania danych w tym trybie powinna wynosić 100%, nasz test pokazuje, że nie zawsze tak się dzieje. W przypadku partycji NTFS wszystkie aplikacje wykazały identyczny rezultat na poziomie 64,4% odzyskując jedynie 11 z 50 plików systemowych oraz „gubiąc” dwa duże filmy AVI. Wynik sumaryczny – nie do zaakceptowania!

Zupełnie odmiennie wyglądają wyniki dla plików skasowanych z partycji FAT32 (Wykres 1.). W tym teście dość dobrze wypadły GetDataBack, Stellar Windows Data Recovery oraz Ondata RecoverySoft, wykazując skuteczność bliską 100%. Na drugim biegunie uplasowały się Easeus Data Recovery Wizard, R-Studio i Ontrack EasyRecovery za pomocą których odzyskaliśmy jedynie dwa pliki AVI. Darmowy PC Inspector File Recovery nie odnalazł na tak spreparowanej partycji żadnego pliku!

Wykres 1. Skuteczność odzyskiwania plików skasowanych z partycji FAT32. Tryb odzyskiwania skasowanych plików.

Powyższy test nie daje podstaw do wnioskowania na temat skuteczności testowanego oprogramowania, ponieważ każdy przypadek jest inny. Powinien jednak uzmysłowić, że tryb szybkiego odzyskiwania plików, które uległy skasowaniu – dostępny w niemal każdym programie do odzyskiwania – może przynieść wymierne rezultaty tylko w niektórych sytuacjach. Dopiero dokładna analiza struktury systemu plików lub dysku np. z wykorzystaniem algorytmów rozpoznających pliki na podstawie ich sygnatur pozwala uzyskać stu- lub prawie stuprocentową skuteczność.

Wyniki testu – scenariusz 2

W drugim z testowych scenariuszy obie partycje zostały jednokrotnie sformatowane. Na każdej z nich założyliśmy nowy system plików, zgodny z pierwotnym. Mimo tej pozornie destrukcyjnej operacji udało nam się odzyskać większość z zapisanych dysku plików.

W przypadku sześciu z siedmiu testowanych aplikacji udało się odzyskać 100% plików utraconych w wyniku sformatowania partycji NTFS. To doskonały wynik, który potwierdza wysoką skuteczność aplikacji do samodzielnego odzyskiwania danych. Z tym zadaniem nie poradził sobie jedynie PC Inspector File Recovery, który nie znalazł żadnego ze „zgubionych” obiektów.

Nieco gorsze wyniki zanotowaliśmy w przypadku partycji z założonym systemie plików FAT32 (Wykres 2.). Tutaj niekwestionowanym liderem okazał się R-Studio, za pomocą którego udało nam się odzyskać wszystkie pliki. Tylko nieznacznie gorsze wyniki odnotowały aplikacje GetDataBack, Stellar Windows Data Recovery, Easeus Data Recovery Wizard oraz Ontrack EasyRecovery. Na tle konkurencji zdecydowanie słabiej wypadły programy PC Inspector File Recovery oraz Ondata RecoverySoft.

Wykres 2. Partycja FAT32, na której wykonano jednokrotne formatowanie (tryb standardowy).

W tym miejscu warto dodać, że na skuteczność odzyskiwania nie ma wpływu sposób formatowania dysku. Identyczne rezultaty uzyskaliśmy w przypadku szybkiego i standardowego formatowania. W Windows szybkie formatowanie usuwa pliki z dysku, ale w odróżnieniu od trybu standardowego, nie skanuje dysku w poszukiwaniu uszkodzonych sektorów.

Wyniki testu – scenariusz 3

W kolejnym teście zasymulowaliśmy sytuację, w której zmianie ulegała struktura partycji. Za pomocą programu narzędziowego usunęliśmy dotychczasowe woluminy, a na uwolnionym obszarze utworzyliśmy partycję NTFS obejmującą cały dysk. Na tak spreparowanym nośniku przeprowadziliśmy próbę przywrócenia plików zapisanych oryginalnie w systemach plików NTFS i FAT32.

Wszystkie testowane aplikacje mają wbudowane funkcje przywracania danych z dysków logicznych, które zostały utracone na skutek zmiany w strukturze partycji. Dokładna analiza nośnika pozwala ustalić pierwotny obszar zajmowany przez partycję oraz istniejący na niej system plików. W przypadku 6 z 7 programów możliwe było kompletne odzyskanie plików zapisanych pierwotnie na partycji NTFS. Podobnie jak w poprzednim teście, z tym zadaniem nie poradził sobie jedynie PC Inspector File Recovery. Podsumowując: darmowy PC Inspector nie radzi sobie z odzyskiwaniem danych z partycji NTFS, które zostały sformatowane.

Paradoksalnie, w teście odzyskiwania danych z partycji FAT32, większość aplikacji uzyskała lepsze wyniki niż w przypadku zwykłego formatowania w FAT32 (scenariusz 2). Komplet plików udało się odzyskać przy użyciu aplikacji PC Inspector File Recovery, Stellar Windows Data Recovery, Easeus Data Recoery Wizard, R-Studio oraz Ontrack EasyRecovery. Aplikacja Ondata Recovery Soft odzyskała 73,7% danych.

Wyniki testu – czas skanowania

Na koniec przyjrzyjmy się czasom pełnego (dokładnego) skanowania partycji, na których założono system plików NTFS (Wykres 3.) oraz FAT32 (Wykres 4.).

Wykres 3. Czas dokładnego skanowania partycji dyskowej NTFS.

Analiza partycji, na której utworzono system plików NTFS zajęła czterem najlepszym aplikacjom nieco ponad cztery minuty. Porównywalny czas skanowania, w przedziale od 4 do 5 minut, uzyskały R-Studio, GetDataBack, Ondata RecoverySoft oraz Easeus Data Recovery Wizard. Ponad cztery razy wolniej tę samą operację zakończyły aplikacje Ontrack EasyRecovery oraz Stellar Windows Data Recovery.

Wykres 4. Czas dokładnego skanowania partycji dyskowej FAT32.

W przypadku partycji FAT32 uzyskane przez poszczególne aplikacje wyniki były bardziej wyrównane. Najlepszy wynik, a zatem i najkrótszy czas analizy testowej partycji, uzyskał ponownie R-Studio, ale różnice między kolejnymi czterema programami – Ondata RecoverySoft, Ontrack EasyRecovery, GetDataBack i Easeus Data Recovery Wizard były minimalne. Poza czołówką, z czasem prawie 12 minut, uplasował się PC Inspector File Recovery. Zdecydowane rozczarowanie spotkało nas w przypadku aplikacji Stellar Windows Data Recovery, której przeskanowanie obszaru 6 GB przestrzeni dyskowej z utworzonym systemem plików FAT32 zajęło niemal dwie godziny! Test ten powtórzyliśmy jeszcze kilka razy uzyskując za każdym razem podobne czasy.

Odzyskiwanie danych – większa skuteczność

Na koniec chcieliśmy przedstawić pięć porad, w jaki sposób dbać o dane, aby ich ewentualne odzyskanie było łatwiejsze i skuteczniejsze do przeprowadzenia.

1. Warto regularnie defragmentować dysk twardy, a raczej utworzony na nim system plików. I choć nie jest to warunek konieczny, uporządkowane dane będą łatwiejsze do odzyskania. Defragmentując dysk ograniczymy konieczność dopasowywania do siebie fragmentów danych.
2. Ważne dane przechowujmy na innej partycji niż systemowa. Podczas odzyskiwania pliki systemowe oraz pliki aplikacji, które da się łatwo odtworzyć nie będą przeszkadzać w odzyskiwaniu istotnych dokumentów, archiwów, czy multimediów.
3. Dysk, na którym brakuje miejsca, wymieńmy na większy. Więcej miejsca oznacza mniejszą fragmentację. A gdy pojawią się kłopoty, jeżeli dysponujemy dużym dyskiem, istnieje mniejsza szansa, że ważne pliki zostaną nadpisane przez nowe.
4. Unikajmy kompresji danych w systemie NTFS. Współczesne dyski mają ogromne pojemności, z reguły wystarczające dla większości użytkowników. Tymczasem kompresja może utrudnić ewentualne odzyskiwanie danych.
5. W przypadku utraty danych należy wyłączyć komputer (od razu odłączyć zasilanie, bez procedury zamykania systemu operacyjnego), rozkręcić obudowę i przełożyć dysk do innego komputera. Nigdy nie zapisujemy odzyskanych danych na dysku (partycji), który uległ uszkodzeniu. W przeciwnym razie przywrócone pliki mogą nadpisać te, które dopiero czekają na ratunek.

Podsumowanie

Oprogramowanie do samodzielnego odzyskiwania danych znajdzie zastosowanie w wielu działach IT firm i instytucji publicznych. Z testu przeprowadzonego przez redakcję Storagefocus jednoznacznie wynika, że skuteczność tego typu narzędzi w najczęstszych przypadkach utraty danych jest bardzo wysoka. Dane, które zostały utracone na skutek uszkodzenia logicznej struktury dysku, mogą być szybko i sprawnie odzyskane bez konieczności korzystania z usług firm zajmujących się odzyskiwaniem danych. Zaletą tego typu narzędzi jest niski koszt licencji (zazwyczaj 200-300 złotych), łatwość obsługi oraz bogata funkcjonalność (tworzenie obrazu, wsparcie dla macierzy RAID itd.).

Oto szczegółowe komentarze dotyczące poszczególnych aplikacji:

  • Convar PC Inspector File Recovery 4 – jedyna w naszym zestawieniu darmowa aplikacja do odzyskiwania danych. Pod względem skuteczności odzyskiwania i funkcjonalności daleko w tyle za płatną konkurencją. Brak obsługi Windows Vista, funkcji tworzenia obrazu i podglądu plików. Zdecydowanie najgorszy program w zestawieniu, ale podobno darowanemu koniowi.
  • Easeus Data Recovery Wizard 4.3.6 – wysoka skuteczność oraz rozsądny zestaw funkcji w bardzo korzystnej cenie. Dobry wybór nawet dla początkujących użytkowników komputera. Uwagę przykuwa możliwość przeglądania listy plików graficznych w formie miniatur.
  • Kroll Ontrack EasyRecovery 6.2 DataRecovery – wysoka skuteczność odzyskiwania, potwierdzona marką Kroll Ontrack, przeciętna funkcjonalność, w odniesieniu do konkurencji drogi lub ekstremalnie drogi (wersja Professional), godny polecenia ze względu na pomoc techniczną świadczoną w języku polskim.
  • Ondata RecoverySoft 3.3 – szybkie i skuteczne narzędzie, ale wyposażone jedynie w zestaw podstawowych funkcji do odzyskiwania danych, brak wielu dodatkowych narzędzi spotykanych u konkurencji (obsługa RAID, edytor heksadecymalny, naprawa plików) oraz archaiczny interfejs z nieprzydatnym kreatorem. Interesująca funkcja wydruku listy plików przydatna w realizacji zadań informatyki śledczej.
  • R-Tools Technology R-Studio 5.1 – sztandarowy produkt firmy R-Tools zaskakuje mnogością funkcji dodatkowych przy zachowaniu wysokiej skuteczności odzyskiwania oraz korzystnej ceny. W pakiecie obsługa wielu systemów plików (w tym ext2, ext3), wsparcie dla macierzy RAID oraz edytor heksadecymalny HexView. Wierne grono zwolenników zdobędzie w pełni funkcjonalny interfejs z możliwością wykonywania wielu operacji skanowania i odzyskiwania jednocześnie. Narzędzie dla profesjonalistów IT – zwyciężyło w naszym zestawieniu!
  • Runtime Software GetDataBack for NTFS/FAT 4.0 – wyróżnia się wysoką skutecznością oraz dużą szybkością analizy nośników. Możliwość odzyskiwania danych na odległość. Niestety za wiele dodatków musimy płacić oddzielnie (edytor dyskowy, RAID Reconstructor). Niezrozumiały wydaje się także sposób licencjonowania produktu (oddzielne wersje dla NTFS i FAT), co znacząco podnosi całkowity koszt wyposażenia działu IT w narzędzie do przywracania utraconych plików.
  • Stellar Phoenix Windows Data Recovery 4.1.0.1 – ciekawe rozwiązanie dla użytkowników domowych. Pod wygodnym i intuicyjnym w obsłudze interfejsem kryje się wydajny silnik odzyskiwania danych. Długi czas skanowania partycji FAT32. Wiele opcji dodatkowych m.in. związanych z monitorowaniem stanu dysku, czy odzyskiwaniem wiadomości e-mail. Korzystna cena i sposób licencjonowania dla działów IT i firm świadczących komercyjne usługi odzyskiwania.

Pobierz pełną tabelę z ocenami testowanych serwerów NAS:

Zapraszamy także do lektury szczegółowych opisów testowanego oprogramowania:

PODZIEL SIĘ

BRAK KOMENTARZY

ZOSTAW ODPOWIEDŹ