Na rynku jest wielu producentów, którzy z chęcią zaoferują Ci komercyjne rozwiązania VoIP. Może jednak warto skorzystać z bezpłatnej alternatywy, np. oprogramowania Asterisk? Jest to w pełni funkcjonalna centralka IP PBX.
Asterisk to dojrzały produkt. Korzystają z niego tysiące firm, więc wdrażanie tego oprogramowania nie jest żadną ekstrawagancją (podobnie, jak korzystanie z serwera open source Apache). Jest rozwijany już od kilku lat i powstała wokół niego duża społeczność, która pracuje nad jego ulepszaniem i wspiera użytkowników, świadcząc im pomoc techniczną. Nazwa pochodzi od symbolu gwiazdki „*”, który jest pierwszym klawiszem na klawiaturze telefonu.
Asterisk, czyli bezpieczna droga do VoIP
Asterisk oferuje funkcje centralki telefonicznej oraz narzędzia deweloperskie. Ponieważ obsługuje wiele protokołów i zapewnia komunikację między sieciami PSTN i VoIP, pozwala na komunikację pomiędzy telefonami analogowymi, cyfrowymi i telefonami IP. To z kolei umożliwia płynną migrację z sieci PSTN i istniejących PBX’ów do sieci IP. Pozwala przy tym stworzyć system z funkcjami potrzebnym w danej firmie, o wymaganej pojemności i szybkości.
Zaletą korzystania z Asteriska jest pełna kontrola nad systemem telefonicznym. Serwer Asterisk można uruchomić samemu lub skorzystać z komercyjnych usług wdrożeniowych. Jeśli firma zatrudnia programistów, może samodzielnie modyfikować kod źródłowy w celu dodania nowych funkcji czy udoskonalenia już istniejących. Dzięki temu użytkownik staje się niezależny od dostawcy rozwiązania.
Bezpłatny nie znaczy gorszy
Nie ulegaj obiegowej opinii. Mimo, że Asterisk jest bezpłatny, pod względem oferowanych możliwości dorównuje większości komeryjnych PBX’ów, a od niektórych jest nawet lepszy.
Jeśli celem firmy jest jedynie zastąpienie istniejących PBX’ów i zduplikowanie ich funkcjonalności, Asterisk w zupełności się do tego nadaje. Co więcej, w użytkowaniu może okazać się wygodniejszy i efektywniejszy, niż dotychczasowe rozwiązanie. Poczta głosowa, dodawanie i usuwanie użytkowników, konferencje, interaktywne odpowiedzi (IVR) czy monitorowanie użytkowników to tylko część jego możliwości.
Czy celem firmy jest redukcja kosztów połączeń, np. ze odległymi oddziałami? W tym przypadku w centrali i w poszczególnych oddziałach trzeba uruchomić serwer Asteriska i już głos będzie transmitowany siecią IP, a więc po znacznie niższych kosztach połączenia internetowego czy połączenia WAN.
Asterisk umożliwia nawet uruchomienie call center jedynie po kosztach stanowisk konsultantów, serwera Asterisk i innego niezbędnego sprzętu sieciowego.
Wdrażanie Asteriska
W trakcie migracji gwałtowne ruchy i szybkie pozbycie się istniejących PBX’ów nie są wskazane. Telefonia to skomplikowany system, więc trzeba postępować powoli i małymi krokami. Przede wszystkim, Asterisk działa w systemach Linux, BSD oraz MacOSX, więc trzeba umieć je obsługiwać, aby rozpocząć wdrożenie.
Jeśli chcesz szybko stworzyć środowisko testowe, polecamy serwis dystrybucję trixbox. Jest to pełna implementacja Asteriska z graficzną konsolą zarządzania, którą można uruchomić w mniej niż godzinę. Do stworzenia środowiska testowego wystarczą trzy lokalne komputery PC oraz serwera Asteriska w zdalnej lokalizacji, co pozwoli przetestować większość funkcji Asteriska.
Koszty sprzętu
Wdrażając Asteriska, firma nie ponosi kosztów zakupu oprogramowania, ale musi liczyć się z wydatkami na sprzęt oraz przepustowość. Wysokość tych kosztów zależy od kilku czynników.
Rozważmy biuro, w którym pracuje dziesięć osób i korzystają one z analogowych linii telefonicznych. W takim środowisku będzie potrzebne następujące wyposażenie:
- komputer do zainstalowania Asteriska,
- karta rozszerzeń umożliwiająca połączenie komputera z siecią PSTN,
- szerokopasmowe połączenie internetowe,
- adaptery do telefonów analogowych lub nowe telefony IP,
- komercyjna usług VoIP.
Asterisk musi działać na dedykowanym komputerze, nie może współdzielić systemu z inną aplikacją. Zalecamy instalację Asteriska w Linuksie (są również wersje do BSD i Mac OS X) ze względu na największą liczbę sterowników sprzętowu dostępnych w tym systemie.
Do zainstalowania Asteriksa wystarczy komputer PC z procesorem 1,5 GHz, pamięcią RAM 512 MB, kartą sieciową Ethernet i dyskiem twardym 20 GB. Jest duża szansa, że w firmie znajdzie się nieużywany pecet o takich parametrach.
Połączenie VoIP zużywa pomiędzy 20 a 90 Kbit/s. W naszym przypadku powinno więc wystarczyć połączenie o przepustowości ok. 1,5 Mbit/s (powinno być to łącze symetryczne, tzn. oferujące identyczną przepustowość pobierania i wysyłania). Jeśli wszyscy użytkownicy będą dzwonić jednocześnie, ich połączenia pochłoną maksymalnie 900 Kbit/s.
Aby połączyć się z analogową linią telefoniczną, komputer z Asteriskiem musi być wyposażony w adapter z portem FXO (bramka FXO). Koszt takiego adaptera to około 200-300 złotych.
Można zatrzymać dotychczas używane telefony analogowe, wyposażając je w adaptery ATA (Analog Telephone Adapters). Określa się je również jako bramki FXS-to-Ethernet, ponieważ łączą analogowe aparaty z siecią IP. Koszt takiego adaptera to około 200 złotych. Dlatego bardziej opłacalny może okazać się zakup nowych telefonów IP, których wybór jest bardzo duży.
Należy uważać, ponieważ niektóry produkty VoIP są przeznaczone tylko do wybranych komercyjnych usług VoIP. Należy unikać takich produktów, żeby nie wiązać się z jednym dostawcą usług. Poza tym niektórzy usługodawcy nie oferują usług działających z serwerami Asterisk.
Na koniec pozostaje wybór komercyjnego dostawcy usług VoIP. Jest on potrzebny, żeby możliwa była komunikacja z użytkownikami sieci PSTN, a nie tylko z użytkownikami VoIP. Należy wybrać firmę, która zapewni obsługę sprzętu używanego w Twojej firmie.
Duże wdrożenia
Jeśli firma dysponuje łączem o większej przepustowości, np. E1/E3, może wydzielić w nim pasmo do transmisji głosu, co ułatwi routing, zarządzanie i zagwarantuje dobrą jakość rozmów. Wdrożenie należy rozpocząć od rozmowy z ISP i ustalenia, jakie usługi transmisji głosu i danych oferuje.
System Linux i BSD mają rozbudowane funkcje routingu i kształtowania ruchu sieciowego, więc nie ma potrzeby wdrażania oddzielnego routera. Oczywiście, wraz z rosnącą liczbą użytkowników rosną wymagania sprzętowe odnośnie serwera Asterisk. Potrzebny będzie bardziej wydajny procesor, więcej pamięci RAM i solidniejsza pamięć masowa, np. dyski skonfigurowane w macierz RAID 5. Wystarczy dobrze wyposażony komputer PC z dodatkowymi dyskami do stworzenia macierzy RAID.
Ponadto firma musi kupić kartę sieciową obsługująca transmisję głosu i danych przez łącza E1/E3. Niektóre modele takich kart można łączyć, co pozwala na łatwe skalowanie. Digium jest sponsorem projektu Asterisk i dostarcza szereg produktów zgodnych z tym oprogramowaniem.
Interfejsy PSTN (bramki FXO) są dostępne w różnych wielkościach (z reguły mają od 1 do 4 portów). Wymagany jest jeden port na każdą analogową linię trunk.
Ponieważ jest wiele czynników i wymagań decydujących o kształcie systemu telefonicznego, więc nie da się w dwóch przykładach opisać wszystkich wariantów. Obszerne informacje o planowaniu pojemności znajdziesz na tej stronie.
Dobór sprzętu
Korzystanie wyłącznie z telefonii IP byłoby dużo prostsze, jednak firm muszą komunikować się również z użytkownikami sieci PSTN (Public Switched Telephone Network), zwanych czasem POTS (Plain Old Telephone Service.) Serwer Asterisk umożliwia komunikację pomiędzy siecią IP a siecią PSTN. Jest kilku producentów oferujących sprzęt do komunikacji z siecią PSTN, m.in. Digium, Cisco czy Sangoma. Poza tym wielu producentów, szczególnie tych produkujących sprzęt sieciowy, rozszerzyło swoją ofertę o urządzenia VoIP.
Serwer Asterisk można łatwo podłączyć do istniejącej sieci telefonii analogowej – wystarczy wyposażyć go w odpowiednią kartę rozszerzeń. W efekcie otrzymasz odpowiednik klasycznego PBX’a oferujący wszystkie potrzebne funkcje. Można wykorzystać kartę rozszerzeń do podłączenia telefonów analogowych do sieci VoIP, co pozwoli zastąpić je w przyszłości telefonami IP, gdy zajdzie taka potrzeba lub będzie bardziej odpowiedni moment. W mniejszych instalacjach można wykorzystać kartę, do której telefony podłącza się bezpośrednio.
Karty można wyposażyć w wymaganą liczbę modułów FXS (kolor zielony) lub FXO (kolor czerwony). FXS oznacza Foreign Exchange Station, natomiast FXO to Foreign Exchange Office. Zielone moduły FXS służą do podłączania telefonów, natomiast do czerwonych modułów FXO należy podłączyć linię telefoniczną.
Interfejsy cyfrowe
Jeśli jest taka potrzeba, serwer Asterisk można wyposażyć w kartę z interfejsem do obsługi łączy T1, E1 lub J1. T1 to amerykański standard, przewidujący przenoszenie 24 kanałów. Podobny do niego jest japoński standard J1. Natomiast E1 to standard europejski, który umożliwia przenoszenie 30 kanałów.
Są to standardowe karty PCI, ale należy zwrócić uwagę, jakiego wymagają napięcia. Do starszych komputerów potrzebne będą karty pobierające pięć woltów, w nowszych komputer występuje już tylko zasilanie 3,3 V. Dobrym wyborem są karty potrafiące przesyłać zarówno dane, jak i głos. Poza tym warto szukać kart wyposażonych w funkcje usuwania efektu echa. Warto na nie wydać nieco więcej, ponieważ jakość rozmów będzie lepsza, spadnie także obciążenie CPU serwera.
Łącza T1/E1/J1 zapewniają najlepszą wydajność i jakość. Każdy kanał to dedykowana przepustowość, co pozwala podnieść jakość połączeń. Dodatkowo rozdzielenie na kanały w znacznym stopniu eliminuje konieczność konfigurowania mechanizmów QoS. Firma może utrzymywać istniejącą linię DID (Direct Inward Dial) do obsługi starego systemu telefonii cyfrowej, ale bez problemu doda kanał przeznaczony wyłącznie do transmisji VoIP. Takie rozwiązanie jest bardzo łatwe w zarządzaniu i pozwala korzystać z dowolnej kombinacji telefonii analogowej, cyfrowej oraz VoIP.
Przykładowe zastosowania
Jest wiele sposób konfiguracji sieci telekomunikacyjnej z wykorzystaniem serwera Asterisk. Przykładowo, jeśli firma ma cztery telefony PSTN i połączenie szerokopasmowe, powinna umieścić w serwerze kartę z czterema modułami FXS oraz może bez przeszkód wyposażyć swoich pracowników w telefony IP. Pracownicy w odległych oddziałach mogą łączyć się z serwerem Asterisk poprzez Internet, unikając kosztownych połączeń międzymiastowych.
Asterisk może sprawić, że połączenia między oddziałami przez sieć WAN będę traktowane jako połączenia lokalne, co pozwoli pracownikom dzwonić, używając wyłącznie krótszych numerów wewnętrznych.